Bà Chúa Then

Bà Chúa Then - Đền Bà Chúa Then - Ngôi Đền Thờ Bà Chúa Then

Bà Chúa Then - Đền Bà Chúa Then - Ngôi Đền Thờ Bà Chúa Then toạ lạc tại Phiên Trấn, Văn Lan Châu, Nà Lùng Bản nay là thôn Nà Cốc, xã Hoàng Văn Thụ, huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn. Năm 2016, ngôi đền được trùng tu lại với hệ thống: cung giữa thờ tam toà thánh mẫu, bà chúa Then thủ đền và cung ngoài thờ Sơn Trang và cung thờ Thần Triều.

Ban đầu, dưới thời nhà Hậu Lê, ngôi đền được xây dựng chỉ là miếu nhỏ có một lư hương cổ và được dòng họ Liễu qua các đời được vinh dự truyền nhau làm thủ nhang cho ngôi đền. Theo gia phả họ Liễu ghi chép lại, Không biết chúa Then có từ lúc nào mà chỉ biết rằng khi Trung quốc đi vào và bắt dòng họ Liễu phải lập miếu thờ.

Trong đền lúc ấy thờ tứ phủ công đồng (nghi lễ tam tứ phủ) và ngoài ra thờ một vị thần Bà chúa Then. Bà con dân bản gần đó chủ yếu là người dân Nùng, Tày cũng đến miếu thờ cúng bái, dâng lễ với cầu khỏe mạnh, cầu may mắn, bình an và đều đạt được ước muốn, trở thành ngôi miếu linh thiêng tiếng vang khắp nơi.

Hình ảnh ngôi đền bà chúa then đẹp mê hồn

Bà Chúa Then hay còn gọi là Thiên Tổ Thánh Then của người dân tộc Choang, Nùng, Tày và Thái. Then nghĩa là Thiên, hiện thân truyền phép cho ba đệ tử gồm Bà Nhất – tổ Then của người Choang và người nùng, Bà Nhị – tổ Then của người Tày, Bà Tam – tổ Then của người Thái. Họ đều quan niệm chúa Then là đại diện cho thần tiên, cầu nối tâm linh, thỉnh cầu, mong ước của con người thấu tới tai đất trời, với nhiều quyền phép như giải bùa, xem bói, chữa bệnh, gọi hồn và làm vô số phép dị tượng….

Chúa Bà Then hiện thân mặc áo chàm vạt ngắn, khăn vấn mỏ quạ, trang sức kiềng bạc đen khảm nạm ngọc lam, tay cầm đàn tính để điều binh luyện tướng của Chúa đi làm những công việc trên Thiên giao xuống, giúp đỡ dân chúng bách gia có lời kêu cầu tấu đối.
Khác với văn hóa hầu chầu Đạo Mẫu, Tiên chúa bói Then có ngày sinh ngày hóa. Bà chúa Then tín ngưỡng bản địa thờ thần trên rừng núi, đặc biệt đối dân tộc Nùng thờ chúa Then cũng giống tín ngưỡng thờ các vị chúa sơn trang.

Hình ảnh khuôn viên bên ngoài đền bà chúa then có hồ cá coi rất đẹp

Đền Bà Chúa Then Tục thờ cúng chúa Then là một loại hình dâng hương tế lễ văn hóa tâm linh dân gian, gắn liền với từng bản sắc của dân tộc Tày, Nùng và Thái. Với họ, thờ chúa Then không chỉ là cầu an lành, may mắn mà còn gắn liền với sinh hoạt tín ngưỡng trong năm với quan niệm Then có nghĩa là “thiên”, chúa Then là đại diện cho thần tiên, cầu nối tâm linh, thỉnh cầu, mong ước của con người thấu tới tai đất trời, muốn gì được nấy.

Kiến trúc đền bà chúa then tọa lạc bên bờ sông Thương thơ mộng, trước mắt chúng tôi là quần thể khu đền bà Chúa Then cổ kính với những góc mái đền vút cong in bóng nền trời xanh. Dọc hiên đền, từng hàng cột gỗ Lim to bằng cả người ôm, cánh cửa đền được chạm trổ, họa tiết tỉ mỉ, công phu khéo léo bởi những bàn tay tài hoa của các nghệ nhân. Kiến trúc của khu đền mang đậm nét truyền thống của vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Qua câu chuyện, cậu Bùi Quang Lưu - thủ nhang đồng đền bà Chúa Then cho biết, khu đền bà Chúa Then có 10 dãy nhà đền, được xây dựng bố trí 2 khu đền thờ chính gồm: Khu 1 là đền Thụy Ứng thờ Nam Thiên Tứ Bất Tử và đức thánh mẫu Liễu Hạnh; khu 2 đền thờ các chúa Sơn Lâm, Sơn Trang và bà Chúa Then ( dân tộc Nùng). Ngoài ra, nhà đền còn có các khu nhà sắp lễ, nhà tiếp khách; khu bếp ăn nhà đền.

“ Tục thờ Chúa Then ở đền bà Chúa Then, xã Hương Sơn ( huyện Lạng Giang ) được giữ gìn qua nhiều dòng họ. Tín ngưỡng thờ Chúa Then ở nhiều nơi như các tỉnh: Bắc Giang; Lạng Sơn; Cao Bằng… Tục thờ cúng Chúa Then là loại hình nghệ thuật văn hóa hóa phi vật thể, mang tính dân gian, có sức sống mãnh liệt trong đời sống cộng đồng các dân tộc Nùng, Thái và Tày. Loại hình văn hóa tín ngưỡng dân gian gắn liền với từng bản sắc của dân tộc Tày, Nùng và Thái.

Hình ảnh trong đền thờ bà chúa then Bắc Giang

Bà Chúa Then - Đền Bà Chúa Then - Ngôi Đền Thờ Bà Chúa Then Họ coi, việc thờ chúa Then không chỉ là cầu an lành, may mắn mà còn gắn liền với sinh hoạt tín ngưỡng trong năm. Then có nghĩa là “thiên”, người Tày quan niệm chúa Then là đại diện cho thần tiên, cầu nối tâm linh, thỉnh cầu tới tai đất trời trên cao thấu hiểu giúp đỡ muôn dân, cầu cho mưa thuận, gió hòa mùa màng bội thu, cuộc sống yên ổn, ấm no hạnh phúc thái bình”,

Lễ hội bà Chúa Then ở xã Hương Sơn ( huyện Lạng Giang) thường diễn ra trong 3 ngày từ 9 đến 11/3 âm lịch hàng năm. Dịp này, người dân khắp nơi nơi tìm về tụ hội. Lễ hội được tổ chức các nghi lễ như: Rước kiệu thánh, tế lễ, hầu đồng và trình diễn nghệ thuật hát Then, nhập đồng; nhảy múa, dâng lễ, hóa vànThen, nhập đồng; nhảy múa, dâng lễ, hóa vàng.

Được biết, trong các ngày dịp nghỉ lễ, mỗi ngày có hàng nghìn du khách thập phương tới dâng hương đền bà Chúa Then và du khách đều không bỏ qua tới thăm đền cô bé Chí Mìu (thờ cô bé Thượng Ngàn) ở thôn Chí Mìu, xã Hương Sơn ( huyện Lạng Giang) cách đền bà Chúa Then khoảng 1,5 km về hướng Đông, đây cũng là địa chỉ du lịch tâm linh cho du khách gần xa.

Mục này được đăng trong cẩm nang và được gắn thẻ với sản phẩm hương nhang sạch từ thảo mộc